Nöbetçi Eczaneler
27 Mart 1523 tarihinde Balıkesir’de doğdu. Asıl adı Takıyyüddin Mehmed’dir. Babası Pîr Ali Balıkesir’de müderristi. Balıkesir’in Çay mahallesindeki kabri bugün de ziyaret edilmektedir. Dedesi Balıkesir Kepsut’a bağlı Bektaşlar köyünden İskender Efendi’dir. Annesi ise Meryem hanımdur. Birgivî ilk tahsilini babasının yanında yaptı. Kur’an-ı ezberledi, yani hafız oldu. Daha sonra İstanbul’a giderek tanınmış âlimlerinden temel İslam Bilimleri dallarında dersler aldı. Birçok bilim dalından İcâzetler alarak müderrislik ünvanını elde etti. Bir süre bazı medreselerde müderrislik yaptı. Bu arada camilerde vaaz veriyor, halkı Kur’an ve Sünnet’e uymaya davet ediyordu. Kabirler üzerine türbe yapılması, buralarda mum yakılması gibi zamanında yaygın olarak işlenen bid’atlarla mücadele etti. Sultan II. Selim’in hocası Birgili ( Ödemiş ) Atâullah Efendi’nin Birgi’de yaptırdığı medreseye müderris tayin edildi. İlmî ehliyetiyle kısa zamanda meşhur olan Birgivî’den ders almak isteyen pek çok talebe ülkenin her tarafından buraya akın etmeye başladı. Ömrünün geri kalan kısmını Birgi’de tedris, irşad ve telif faaliyetleriyle geçirmiş ve Birgi’ye defnedilmiş olması sebebiyle de “ BİRGİVİ” Birgivili diye şöhret buldu.
Mehmet Ali Aynî Türk Ahlâkçıları adlı eserinde (I, 105) ondan, “Ahlâkçılarımız içinde Birgivî derecesinde mümtaz bir simaya nâdir tesadüf olunur. Çünkü onun dinî bilgisi ve bıraktığı eserleri ne kadar yüksek ise meslek ve meşrebi de o nisbette pâk, nezih ve metîn idi” şeklinde söz eder. Özellikle ahlâk ve fıkha dair eserlerinde klasik görüş ve bilgileri aktarması yanında kendi dönemindeki dinî, ahlâkî, sosyal ve siyasî meselelere özel bir önem vermesi, bunlarla ilgili şahsî görüşlerini ve tenkitlerini cesaretle ortaya koyması onun ilmî şahsiyetinin en dikkate değer yönüdür. Eserleri çağının sosyal hayatını ve problemlerini yansıtması bakımından da büyük önem taşır.
Eserlerinden bazıları:
1- et-Tarîkatü’l-Muhammediyye. Din, ahlâk ve tasavvuf konularıyla ilgili çok tanınmış Arapça bir eserdir. Pek çok şerhi ve Türkçe tercümesi yapılmıştır. Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur.
2- Vasiyetnâme. Risâle-i Birgivî diye de bilinmektedir. Derli toplu Türkçe bir ilmihal kitabıdır. Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur.
3- Ahvâlü etfâli’l-müslimîn. Müslüman çocukların âhiretteki durumu ile ilgili bir risâledir.
4- Tefsîru sûreti’l-Bakara. Bakara sûresinin yarısına kadar yapılmış bir tefsir olup daha çok dil kuralları ile ilgili açıklamalarıyla dikkati çekmektedir.
5- Risâle fî usûli’l-hadîs. Hadis Usulü ile ilgilidir.
Öz be öz Balıkesirli olan ve XVI. yüzyıl Osmanlı ulemasının önde gelen isimlerinden biri İmam Birgivi’nin değerini sonradan anlayan Balıkesir halkı, son yıllarda onun çok değerli fikirlerinin yaşadığımız problemlerin aşılmasında bizlere rehber olması, görüşlerinin gün yüzüne çıkarılması, Balıkesir’imizin bu değerinin genç nesillere tanıtılması amacıyla İlahiyat Fakültemizin öncülüğünde, Balıkesir Büyükşehir Belediyemizin çok değerli katkılarıyla adına uluslar arası sempozyumlar düzenlenmeye başlandı. İşte bunlardan bir yenisi bugün ( 19 Ekim 2018 Cuma )Balıkesir Öğretmen evinde açılışı yapılarak başlamıştır. Sempozyum Düzenleme Kurulu’nn ifadelerine göre “ Bu çalışmada öncelikle İmam Birgivî’nin yaşadığı dönemin tarihî, dinî, içtimaî ve ilmî durumu incelenecek, ardında da onun XVI. Yüzyılda İslam dünyasında ve Osmanlı devleti sınırları içinde yaşayan İslam âlimleri arasındaki yerinin ortaya konmasına çalışılacaktır. Bu çerçevede onun doğduğu yer, ailesi, eğitimi, görevleri, yazdığı kitap ve risaleler hakkında araştırmalar yapılacak ve tartışılacaktır. Dünyaya geldiği Balıkesir, eğitim gördüğü İstanbul, memurluk yaptığı Edirne ve müderris olarak görev yaptığı ve defnedildiği Birgi (Ödemiş)’de geçirdiği yılları, Arapça, Hadis, Tefsir, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf gibi İslami ilimler alanındaki çalışmaları, İslam’ın özünde olmayan fakat sonradan ortaya çıkan ve İslam’dan imiş gibi kabul edilen bazı yanlış uygulamalara (bid’at) karşı tutumu ve toplumda ortaya çıkan ahlaki yozlaşmalara karşı duruşu bu sempozyumda ortaya konmaya çalışılacaktır. Ayrıca bu sempozyumda Birgivî’nin kendisinden sonraki dönemlerde Osmanlı/İslam coğrafyasında ve günümüz Türkiye’sinde yaşayan Müslümanlar üzerinde bıraktığı izlerin tespit edilmesi hedeflenmektedir. Balıkesir’imizin manevi değerlerine ilgi duyan herkesi sempozyum oturumlarını takip etmeye davet ediyorum. Sempozyum ile ilgili ayrıntılı bilgi almak isteyenle birgivisempozyumu.balikesir.edu.tr adresini ziyaret edebilirler.
Sempozyumun hayırlı ve hayırlara vesile olmasını yüce Allah’tan niyaz eder, başta Balıkesir Büyükşehir Belediyesi nezdinde sayın başkan Zekai KAFAOĞLU’NA, Balıkesir İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Mehmet BAYYİĞİT’E, Sempozyum Düzenleme Kurulu’nun bütün üyeleri ile değerli araştırmaları ile ufkumuzu açacak katılımcı ilim erbabına teşekkürlerimi sunuyorum.
27 Mart 1523 tarihinde Balıkesir’de doğdu. Asıl adı Takıyyüddin Mehmed’dir. Babası Pîr Ali Balıkesir’de müderristi. Balıkesir’in Çay mahallesindeki kabri bugün de ziyaret edilmektedir. Dedesi Balıkesir Kepsut’a bağlı Bektaşlar köyünden İskender Efendi’dir. Annesi ise Meryem hanımdur. Birgivî ilk tahsilini babasının yanında yaptı. Kur’an-ı ezberledi, yani hafız oldu. Daha sonra İstanbul’a giderek tanınmış âlimlerinden temel İslam Bilimleri dallarında dersler aldı. Birçok bilim dalından İcâzetler alarak müderrislik ünvanını elde etti. Bir süre bazı medreselerde müderrislik yaptı. Bu arada camilerde vaaz veriyor, halkı Kur’an ve Sünnet’e uymaya davet ediyordu. Kabirler üzerine türbe yapılması, buralarda mum yakılması gibi zamanında yaygın olarak işlenen bid’atlarla mücadele etti. Sultan II. Selim’in hocası Birgili ( Ödemiş ) Atâullah Efendi’nin Birgi’de yaptırdığı medreseye müderris tayin edildi. İlmî ehliyetiyle kısa zamanda meşhur olan Birgivî’den ders almak isteyen pek çok talebe ülkenin her tarafından buraya akın etmeye başladı. Ömrünün geri kalan kısmını Birgi’de tedris, irşad ve telif faaliyetleriyle geçirmiş ve Birgi’ye defnedilmiş olması sebebiyle de “ BİRGİVİ” Birgivili diye şöhret buldu.
Mehmet Ali Aynî Türk Ahlâkçıları adlı eserinde (I, 105) ondan, “Ahlâkçılarımız içinde Birgivî derecesinde mümtaz bir simaya nâdir tesadüf olunur. Çünkü onun dinî bilgisi ve bıraktığı eserleri ne kadar yüksek ise meslek ve meşrebi de o nisbette pâk, nezih ve metîn idi” şeklinde söz eder. Özellikle ahlâk ve fıkha dair eserlerinde klasik görüş ve bilgileri aktarması yanında kendi dönemindeki dinî, ahlâkî, sosyal ve siyasî meselelere özel bir önem vermesi, bunlarla ilgili şahsî görüşlerini ve tenkitlerini cesaretle ortaya koyması onun ilmî şahsiyetinin en dikkate değer yönüdür. Eserleri çağının sosyal hayatını ve problemlerini yansıtması bakımından da büyük önem taşır.
Eserlerinden bazıları:
1- et-Tarîkatü’l-Muhammediyye. Din, ahlâk ve tasavvuf konularıyla ilgili çok tanınmış Arapça bir eserdir. Pek çok şerhi ve Türkçe tercümesi yapılmıştır. Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur.
2- Vasiyetnâme. Risâle-i Birgivî diye de bilinmektedir. Derli toplu Türkçe bir ilmihal kitabıdır. Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur.
3- Ahvâlü etfâli’l-müslimîn. Müslüman çocukların âhiretteki durumu ile ilgili bir risâledir.
4- Tefsîru sûreti’l-Bakara. Bakara sûresinin yarısına kadar yapılmış bir tefsir olup daha çok dil kuralları ile ilgili açıklamalarıyla dikkati çekmektedir.
5- Risâle fî usûli’l-hadîs. Hadis Usulü ile ilgilidir.
Öz be öz Balıkesirli olan ve XVI. yüzyıl Osmanlı ulemasının önde gelen isimlerinden biri İmam Birgivi’nin değerini sonradan anlayan Balıkesir halkı, son yıllarda onun çok değerli fikirlerinin yaşadığımız problemlerin aşılmasında bizlere rehber olması, görüşlerinin gün yüzüne çıkarılması, Balıkesir’imizin bu değerinin genç nesillere tanıtılması amacıyla İlahiyat Fakültemizin öncülüğünde, Balıkesir Büyükşehir Belediyemizin çok değerli katkılarıyla adına uluslar arası sempozyumlar düzenlenmeye başlandı. İşte bunlardan bir yenisi bugün ( 19 Ekim 2018 Cuma )Balıkesir Öğretmen evinde açılışı yapılarak başlamıştır. Sempozyum Düzenleme Kurulu’nn ifadelerine göre “ Bu çalışmada öncelikle İmam Birgivî’nin yaşadığı dönemin tarihî, dinî, içtimaî ve ilmî durumu incelenecek, ardında da onun XVI. Yüzyılda İslam dünyasında ve Osmanlı devleti sınırları içinde yaşayan İslam âlimleri arasındaki yerinin ortaya konmasına çalışılacaktır. Bu çerçevede onun doğduğu yer, ailesi, eğitimi, görevleri, yazdığı kitap ve risaleler hakkında araştırmalar yapılacak ve tartışılacaktır. Dünyaya geldiği Balıkesir, eğitim gördüğü İstanbul, memurluk yaptığı Edirne ve müderris olarak görev yaptığı ve defnedildiği Birgi (Ödemiş)’de geçirdiği yılları, Arapça, Hadis, Tefsir, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf gibi İslami ilimler alanındaki çalışmaları, İslam’ın özünde olmayan fakat sonradan ortaya çıkan ve İslam’dan imiş gibi kabul edilen bazı yanlış uygulamalara (bid’at) karşı tutumu ve toplumda ortaya çıkan ahlaki yozlaşmalara karşı duruşu bu sempozyumda ortaya konmaya çalışılacaktır. Ayrıca bu sempozyumda Birgivî’nin kendisinden sonraki dönemlerde Osmanlı/İslam coğrafyasında ve günümüz Türkiye’sinde yaşayan Müslümanlar üzerinde bıraktığı izlerin tespit edilmesi hedeflenmektedir. Balıkesir’imizin manevi değerlerine ilgi duyan herkesi sempozyum oturumlarını takip etmeye davet ediyorum. Sempozyum ile ilgili ayrıntılı bilgi almak isteyenle birgivisempozyumu.balikesir.edu.tr adresini ziyaret edebilirler.
Sempozyumun hayırlı ve hayırlara vesile olmasını yüce Allah’tan niyaz eder, başta Balıkesir Büyükşehir Belediyesi nezdinde sayın başkan Zekai KAFAOĞLU’NA, Balıkesir İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Mehmet BAYYİĞİT’E, Sempozyum Düzenleme Kurulu’nun bütün üyeleri ile değerli araştırmaları ile ufkumuzu açacak katılımcı ilim erbabına teşekkürlerimi sunuyorum.
YORUMLAR